Mục đích của xuất cảnh trái phép là lao động làm thuê và thăm thân, nhất là tại các xã biên giới, từ đó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh trật tự và công tác quản lý Nhà nước về khu vực biên giới quốc gia. Nguyên nhân trên chủ yếu xuất phát từ sự nhận thức chưa đầy đủ của người dân về các quy định của pháp luật về quản lý xuất, nhập cảnh hoặc một số trường hợp biết nhưng cố tình vi phạm.

Trong năm 2020 và 2021, dịch bệnh Covid – 19 bùng phát trên phạm vi toàn thế giới và cả ở trong nước. Một trong những nguyên nhân dẫn đến dịch bệnh bùng phát là do tình trạng công dân nhập cảnh trái phép quan biên giới mang mầm bệnh vào trong nội địa. Trên địa bàn huyện Xín Mần, chỉ tính riêng trong năm 2021, theo thống kê của cơ quan chức năng có 150 công dân xuất cảnh trái phép sang Trung Quốc và 186 công dân Việt Nam nhập cảnh trái phép từ Trung Quốc về Việt Nam qua đường biên giới huyện Xín Mần. 

          Theo quy định của pháp luật, hành vi xuất nhập cảnh trái phép được xử lý theo Nghị định số 144/2021/NĐ-CP, ngày 31/12/2021 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạt hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội và Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017. Tùy vào mức độ nguy hiểm của hành vi và số lần vi phạm để áp dụng chế tài phù hợp, có thể xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, cụ thể:

Đối với hình thức xử phạt hành chính, điểm (a), khoản 3; điểm (d), (đ) khoản 7 Điều 18, Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định:

          - Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi: (a) Qua lại biên giới quốc gia mà không làm thủ tục xuất cảnh, nhập cảnh theo quy định của pháp luật;

          - Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi: (d) Chủ phương tiện, người quản lý phương tiện, người điều khiển các loại phương tiện vận chuyển người nhập cảnh, xuất cảnh Việt Nam trái phép; (đ) Tổ chức, môi giới, giúp sức, xúi giục, chứa chấp, che giấu, tạo điều kiện cho người khác xuất cảnh, ở lại nước ngoài, nhập cảnh, ở lại Việt Nam hoặc qua lại biên giới quốc gia trái phép.

          Về trách nhiệm hình sự, theo Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017:

          - Điều 347. Tội vi phạm quy định về xuất cảnh, nhập cảnh; tội ở lại Việt Nam trái phép quy định: “Người nào xuất cảnh, nhập cảnh trái phép hoặc ở lại Việt Nam trái phép, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm”.

          - Điều 348. Tội tổ chức, môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép quy định:

          “1. Phạt tù từ 01 năm đến 05 năm đối với người nào vì vụ lợi mà tổ chức hoặc môi giới cho người khác xuất cảnh, nhập cảnh hoặc ở lại Việt Nam trái phép.

          2. Phạt tù từ 05 năm đến 10 năm nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây: (a) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn; (b) Phạm tội 02 lần trở lên; (c) Đối với từ 05 người đến 10 người; (d) Có tính chất chuyên nghiệp; (đ) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng; (e) Tái phạm nguy hiểm.

          3. Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm nếu phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây: (a) Đối với 11 người trở lên; (b) Thu lợi bất chính 500.000.000 đồng trở lên; (c) Làm chết người. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng”.

Để ngăn chặn và tiến tới chấm dứt tình trạng công dân xuất nhập cảnh trái phép qua biên giới, các lực lượng chức năng cần tập trung tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức pháp luật về xuất, nhập cảnh cho người dân. Mỗi người dân cần nâng cao ý thức chấp hành các quy định của pháp luật, tham gia đấu tranh, ngăn chặn, tố giác tội phạm, hành vi vi phạm pháp luật về xuất nhập cảnh với cơ quan chức năng để xử lý kịp thời góp phần giữ vững an ninh trật tự khu vực biên giới./.